Η Θεσσαλονίκη του περασμένου αιώνα κατέχει μια ξεχωριστή θέση, ιστορικά, ως πεδίο οργάνωσης και εκδήλωσης των πρώτων εργατικών αγώνων στην ελληνική επικράτεια, καθώς βρέθηκε στην πρωτοπορία της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος στη χώρα, με κορύφωση της δράσης του, τον ηρωικό, εργατικό «Μάη του 1936».
Η διοργάνωση της πολυήμερης απεργίας των καπνεργατών την άνοιξη του 1914, στη Θεσσαλονίκη, από τη «Φεντερασιόν» (το πρώτο κύτταρο οργανωμένης συνδικαλιστικής δράσης για την προάσπιση των συμφερόντων των εργατών, σε επίπεδο ομοσπονδίας, με πλέον προβεβλημένο ηγέτη της τον Αβραάμ Μπεναρόγια), μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας, το 1912 ήταν μία κορυφαία ίσως στιγμή της ιστορίας του εργατικού κινήματος. Οι αντικειμενικές συνθήκες που ωθούσαν τους εργαζόμενους σε ολοένα και αυξανόμενες διεκδικήσεις για δουλειά, καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, αξιοπρεπείς απολαβές, ασφαλιστικά και κοινωνικά δικαιώματα δε μπορούσαν να αγνοηθούν. Η συγκεκριμένη απεργία λοιπόν έβαζε μπροστά κυρίως μισθολογικά αιτήματα των εργαζομένων του κλάδου και η οποία, παρά το γεγονός ότι χτυπήθηκε άγρια από τη χωροφυλακή, απέδωσε σημαντικά οφέλη για τους απεργούς.
Η εκδήλωση της μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (1929-33), η οποία συνοδεύτηκε και από πολιτική αστάθεια, εθνικούς ανταγωνισμούς, όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων και από διόγκωση της ύφεσης, διεθνώς, με τη δική μας χώρα να οδηγείται σε χρεοκοπία στα μέσα της δεκαετίας και τα εργατικά στρώματα να βυθίζονται ακόμη περισσότερο στην ανέχεια, ενώ την ίδια ώρα, ορισμένα τμήματα της εγχώρια αστικής τάξης εξακολουθούσαν να ευημερούν, δημιούργησε εκρηκτικές καταστάσεις. Τα λαϊκά αιτήματα ξεκινούσαν από την ανάγκη αλλαγής στην κατανομή της εργασίας στον εργασιακό χώρο από τους εργοδότες (στα καπνεργοστάσια) και έφτανε στην προστασία των ανέργων (που ήταν το σημαντικότερο πρόβλημα για τη Θεσσαλονίκη), στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, στην αύξηση των ημερομισθίων, στον καθορισμό κατώτατου ορίου μισθού και ημερομισθίου. Δυστυχώς, η ικανοποίηση των αιτημάτων ήταν από ελάχιστη, ως ανύπαρκτη. Οι αντιδράσεις πήραν τη μορφή πολυήμερων κινητοποιήσεων, που κατέληξαν στη σύγκρουση μεταξύ απεργών και εφίππων χωροφυλάκων και στρατού στη Θεσσαλονίκη, το Μάιο του 1936, όπου σκοτώθηκαν εννιά απεργοί και τραυματίστηκαν περίπου τριακόσιοι.
Η εξέγερση ξεκίνησε από τα καπνομάγαζα της πόλης, όπου υπήρξε μεγαλειώδης κινητοποίηση των εργαζομένων και επεκτάθηκε σε όλο το κέντρο, με χιλιάδες εργάτες να διεκδικούν εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα. Από την προηγούμενη ημέρα, 8 Μαΐου, σημειώθηκαν εκτεταμένα επεισόδια με τη χωροφυλακή να προσπαθεί να ανακόψει βίαια την πορεία των εργαζομένων προς το Διοικητήριο και οι απεργοί να στήνουν οδοφράγματα, γεγονός που σήμανε συναγερμό σε όλη την πόλη.
Στις 9 Μαΐου 1936, χιλιάδες άνθρωποι από διάφορους κλάδους, καπνεργάτες, αυτοκινητιστές, εργαζόμενοι στον ιματισμό, τροχιοδρομικοί, αρτεργάτες, κουρείς, λιμενεργάτες, κ.α. συνέρρεαν από τις γειτονιές προς το κέντρο και ενωνόταν στη μεγάλη διαδήλωση. Στο ύψος της Εγνατίας, η δολοφονία του αυτοκινητιστή Τάσου Τούση επέτεινε την ένταση. Οι συγκρούσεις με την έφιππη χωροφυλακή γενικεύτηκαν, η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Για την αντιμετώπιση της εξέγερσης δόθηκε εντολή να σταλεί ένα σύνταγμα στρατού από τη Λάρισα και να καταπλεύσει και μια μοίρα του ναυτικού στο λιμάνι της πόλης. Η πόλη για τα επόμενα εικοσιτετράωρα και μέχρι η απεργία να λήξει, με παρέμβαση της Ενωτικής ΓΣΕΕ, τελούσε «υπό εργατικό έλεγχο», όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής.
Μετά τα αιματηρά γεγονότα στη Θεσσαλονίκη, την ίδια μέρα, μαζικές κινητοποιήσεις εμφανίστηκαν και επεκτάθηκαν σε μια σειρά από άλλες πόλεις κυρίως της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπου υπήρχε οργανωμένο συνδικαλιστικό στοιχείο, ενώ στο Βόλο υπήρξαν και νεκροί.
Η εμβληματική φωτογραφία με τη θρηνούσα μητέρα πάνω από το γιο της έγινε η έμπνευση για τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης.
«Το ποίημα του Ρίτσου δημοσιεύεται δύο μέρες μετά την κηδεία και ο "Επιτάφιος" πριν γίνει γνωστός στο πανελλήνιο μέσα από τη μελοποίησή του από τον Μίκη Θεοδωράκη, παραδόθηκε στην πυρά μαζί με τα άλλα απαγορευμένα βιβλία από τη δικτατορία του Μεταξά, η οποία ακολούθησε λίγους μήνες έπειτα από τα γεγονότα.
Μετά τον Μάη του 1936, το εργατικό κίνημα στην πόλη αποδυναμώθηκε σημαντικά, κυρίως λόγω των ιστορικών εξελίξεων που ακολούθησαν, μεταξύ των οποίων η Μεταξική δικτατορία και η πατερναλιστική εργασιακή πολιτική της, η γερμανική κατοχή, ο αποδεκατισμός μεγάλου μέρους του εργατικού δυναμικού από την πείνα και τις στερήσεις, ο ολοκληρωτικός αφανισμός της εβραϊκής κοινότητας και στη συνέχεια, ο εμφύλιος πόλεμος και η επιβολή μετεμφυλιακά αυταρχικότερης διακυβέρνησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου